کد مطلب:30768 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:29

گنجینه پرسمان » اعتقادات

چرا خداوند متعالي كه قدرت نامحدود دارد جهان را طوري نيافريد كه مساوات در آن به خوبي رعايت شود؟ عدل خداوند با تبعيض ها چگونه قابل توجيه است , لطفا توضيح دهيد.

از اين كه با ما مكاتبه كرديد سپاسگزاريم , يكي از مباحث مهم عقيدتي شناخت مفهوم عدل است وبعد از آن توجيه تفاوت در مخلوقات است . سه معنايا سه مورد استعمال براي كلمه عدل ذكر شده است : الف ) موزون بودن : اگر مجموعه اي در نظر گرفته شود كه در آن اجزا و ابعاض مختلفي به كار رفته است و هدف خاصي از آن منظوراست , بايد شرايط معيني در آن از حيث مقدار لازم هر جز و از لحاظ كيفيت ارتباط اجزاء با يكديگر رعايت شود, وتنها در اين صورت است كه آن مجموعه مي تواند باقي بماند. عدل به معناي تناسب و توازن از شئون حكيم بودن وعليم بودن خداوند است . خداوند عليم و حكيم به مقتضاي علمِ شامل و حكمت عام خود مي داند كه براي ساختمان هر چيزي از هر چيزي چه اندازه لازم و ضروري است و همان اندازه در آن قرار مي دهد.

ب ) اعطا كردن به هر ذي حق , حق او را: عدل به اين معنا, حقوق و اولويت افراد بشر نسبت به يكديگر را امري طبيعي مي داند, چون ميزان تلاش و كوشش افراد به يك اندازه نيست تا استحقاق به يك اندازه باشد. به هر حال بايدبين شخص ساعي و كوشا با شخص كم كار و بيكار فرق گذاشت و اين عين عدالت است .

ج ) رعايت استحقاق ها در افاضه وجود و امتناع نكردن از افاضه و رحمت به آن چه امكان وجود يا كمال وجوددارد. هر موجودي در هر مرتبه اي هست از نظر قابليت استفاضه , استحقاقي خاص به خود دارد. ذات حق تعالي كه كمال مطلق و خير مطلق و فياض علي الاطلاق است , به هر موجودي آن چه را كه براي او ممكن است از وجود وكمال وجود, اعطا مي نمايد و امساك نمي كند. عدل الهي در نظام تكوين طبق اين نظر ; يعني هر موجودي , هر درجه ازوجود و كمال وجود كه استحقاق و امكان آن را دارد دريافت مي كند. حكيمان معتقدند كه هيچ موجودي بر خدا حقي پيدا نمي كند كه دادن آن حق انجام وظيفه و اداي دين شمرده شود. عدل خدا عين فضل و عين جود او است . عدل خداوند عبارت است از اين كه خداوند فضلش را از هيچ موجودي در هر حدّي كه امكان تفضل براي آن موجودباشد دريغ نمي دارد. آن چه خلقت وجود دارد تفاوت است نه تبعيض . تبعيض آن است كه در شرايط مساوي واستحقاق هاي همسان بين اشياء فرق گذاشته شود, ولي تفاوت آن است كه در شرايط نا مساوي فرق گذاشته شود.جهان هستي با يك سلسله نظامات و قوانين ذاتي و لا يتغير اداره مي شود و به موجب آن هر شيء و هر پديده اي ,مقام و مرتبه اي خاص دارد, وجود مراتب مختلف و درجاتمتفاوت براي هستي است وهمين مطلب منشأ پيدايش تفاوت ها و اختلاف ها و پيدايش نيستي ها و نقص ها است . تفاوت و اختلاف آفريده نمي شود, بلكه لازمهء ذاتي مخلوقات آن است و اين پندار خطا است كه كسي گمان كند خداوند بين موجودات تبعيض روا داشته است آن چه نقض بر عدالت مي تواند باشد, تبعيض است نه تفاوت و آن چه در جهان خلقت وجوددارد تفاوت است نه تبعيض .(1) اين اشتباه است كه گفته مي شود اگر درجهان همه چيز يكسان بود, جهان بهتر بود,

]چون اگر همهء اشياء هم سطح باشند و تفاوتي نداشته باشند, همهء خوبي ها و زيبايي ها و همهء جوش و خروش ها همه ءتحرك ها و جنبش ها و تكامل ها نابود مي شود شكوه و زيبايي جهان در تنوع گسترده و اختلاف هاي رنگارنگ آن است .

مصيب ها و شدايد براي تكامل بشر ضرورت دارند. آدمي بايد مشقت ها را تحمل كند و سختي ها بكشد تا هستي لايق خود را بيابد. سختي ها و گرفتاري ها هم تربيت كنندهء افراد است و هم موجب پرورش استعدادهاي عالي انساني است . از اين رونگرش جزئي به جهان هستي و مخلوقات آن نمي تواند راهگشا باشد, بلكه در يك نگرش كلان لازمه ءبقا و تكامل در جهان هستي وجود تفاوت است .

(پـاورقي 1 ـ براي آگاهي بيشتر ر. ك : مرتضي مطهري , عدل الهي ; امامي و آشتياني , عقايد اسلامي و زين العابدين قرباني , فلسفهء آفرينش انسان .